Het verhaal van Pussy Riot is lang en breed verteld in de pers, maar eigenlijk was dat nog maar het topje van de ijsberg. Een groot deel zie je namelijk niet. Maria Alyokhina schreef alles op in haar boek ‘Riot Days’. In de Effenaar komt Alyokhina dat verhaal vertellen en en daar wordt de zaal uiteindelijk bijzonder stil van.

Tekst Guido Segers | Foto’s Justina Lukosiute

Voor haar arrestatie en gevangenisstraf was Alyokhina studente journalistiek en creatief schrijven, en bemand dus de pen met de nodige vaardigheid. Haar verhaal is niet nieuw, maar poetisch en vol beeldspraak.Van de intentie, de boodschap en de bezieling tot de het kleine onrecht van arrestatie tot straf in Rusland. Het trekt een bescheiden publiek met een diverse interesse. Van punks tot dames met ‘Feminist’ t-shirts, want Pussy Riot heeft de wereld gegrepen met hun aties.

Maar eerst warmen we op met het Groningse OOO. Het drietal speelde zich in de kijker met hun frisse en directe geluid, wat zich misschien het beste laat omschrijven als rammelende garagepunk met een vleugje psych. Lekker losjes, met een cynische ondertoon in de muziek. De dames gooien het minder op agressie en meer op het ‘snotty’ geluid. De snijdende stem van Anna Fleuri Wolters in samenspel met drumster Julia Bekker maakt eigenlijk de aandacht erbij houden onvermijdelijk, want het snijdt overal doorheen. Daar legt bassiste Aske Meijerink nog een doordreunende baslijn onder en je hebt een pakkende bak muziek. Niet onnodig comples, wel ontzettend lekker en kwiek zo op de vrijdagavond.

“First misunderstanding about Pussy Riot is that it is a punk band. Pussy Riot was never a band…” vertelt producer Alexander Cheparukhin tijdens een moeizame inleiding van het stuk. Het lijkt overbodig, maar het Eindhovens Dagblad schrijft over dezelfde avond nog dat het een muziek groep betreft. Maar wie verder kijkt, weet dat muziek altijd meer bijzaak is geweest voor een groep dichters, dansers, theater en kunstenaars. En dat is ook wat de theatershow vanavond brengt: performance art als story telling.

Begeleid door videobeelden, komt de groep het podium op. Maria Alyokhina wordt tijdens deze tour vergezeld door Kyrill Masheka van het Belarus Free Theatre en Max en Nastya van muziekgroep AWOTT. Maar muziek komt in de vorm van een snerpende electronia en beats, maar ook ongemakkelijke drones en momenten van ongekende stilte. Ondertussen vloeit het verhaal in het Russisch uit de mond van Nastya, Masheka en Alyokhina, die het verhaal vertellen op de beat, met geschreeuw en gefluister, dansend en dan weer knielend. Vooral Masheka is met ontbloot bovenlijf en kort geschoren haar watervlug in zijn bewegingen over en langs de rand van het podium, fysiek uitdrukking gevend aan het verhaal in zijn dans. Natuurlijk ook met de befaamde balaclava’s, het kenmerk van Pussy Riot.

Het is een bijzondere gewaardwording en beleving en op momenten houdt het publiek de adem in. Kleine details worden omschreven, die kleine dingen die een moment echt tot leven brengen, zoals het befaamde optreden in de kathedraal in Moscow, het beroemde ‘Punk-Rock Prayer’. De verwarring, de spanning en chaos springen voort uit de performance en worden echt. Momenten worden uitgelicht met quotes van dissidenten, ogenschijnlijk willekeurige feitjes, maar alles maakt deel uit van het verhaal en de strijd van Pussy Riot. Een strijd tegen onrecht, corruptie en machtsmisbruik. Vooral de zang van Nastya is gaat bij vlagen door merg en been.

Maar wanneer ze doodstil staat voor de microfoon, is het de kleine Maria Alyokhina die boekdelen spreekt met ogen vol vuur en gebalde vuisten. de spieren in haar armen trekken samen en de spanning is voelbaar rond haar gestalte. Performance en kunst, ja, maar de ook catharsis, herbeleven en weer alles meemaken. Op het moment dat we de rechtzaal in gaan wordt de show wilder, de dans ongecontroleerder en chaotischer. Schreeuwen van onmacht over het onrecht, de kromme procedures. De vertalingen op het scherm zijn niet eens nodig om het verhaal te verstaan.

Een moment later zijn we in de gevangenis, ook wel strafkampen. Gehuld in zwarte sweater giet Alyokhina een fles water over zichzelf uit en begint de groep ook water over het publiek te gooien. Plots is er ongemak, koude, nattigheid. Iedereen is in de gevangenis, iedereern voelt mee. Het water lijkt zo simpel, maar het werkt en zet het verhaal kracht bij dat de groep nu deelt. Geen moment verslapt de aandacht van de performers, geen lachje of knipoog naar elkaar, maar een grimmige performance die blijft bijten.

We stevenen naar het einde van de set toe, naar het gevecht voor rechtvaardigheid en dan de plotse eigenaardige bevrijding als Alyokhina amnestie verleend wordt door Putin. Het is geen einde, maar een begin. Het begin van een volgend gevecht voor vrijheid. Het is een moment stil voor het applaus losbartst. Want stilte, dat is eigenlijk de enige reactie op het verhaal van Pussy Riot, hier in een land waar we een hele hoop vrijheden voor lief nemen.

“Freedom Doesn’t Exist Until You Fight For It Every Day”